De specificiteit van de hedgeoorlog in 1944
Slag om Normandië
13 juli 1944: sappers en zenders installeren telefoonkabels tussen twee heggen ten noorden van Saint-Lô.
Foto: US National Archives
Normandië was enkele weken na 6 juni 1944 het toneel van hevige gevechten. Na de slag om de stranden begint wat historici tegenwoordig gewoonlijk de ‘oorlog van de heggen’ noemen, verwijzend naar de bijzondere aard van het terrein waarop de oorlogvoerende krachten zullen evolueren. De Hedgerow-oorlog, ook bekend als de “Battle of the Bocage”, begon de dag na D-Day en eindigde eind augustus 1944, toen de geallieerde troepen klaar waren met de bevrijding van het grootste deel van het huidige Laag-Normandië. Bijna twee maanden moorddadige en hevige gevechten die de mannen op de proef stelden. Wat zijn de specifieke kenmerken van de strijd in de bocage in Normandië? De strijd om de heggen onthult nog steeds veel tactische en technische leringen voor het leger en verdient een nauwkeurige studie, die velden zoals geografie, tactiek of bewapening combineert.
De heggen in 1944
De aard van de heggen in 1944 is niet hetzelfde als vandaag, zowel fysiologisch als utilitair. Ten tijde van de landing van Normandië zijn de heggen gemiddeld vijf meter hoog, kleiner dan nu. Ze zijn bijzonder goed onderhouden en spelen een grote economische rol in de regio, die vandaag grotendeels is verdwenen.
Luchtfoto van de Normandische bocage in 1944. Foto: US National Archives
Als heggen worden gebruikt om eigenschappen af te bakenen en de waterstroom te behouden, worden ze ook gebruikt om koeien of paarden te houden. Biedt aanzienlijke voedingssupplementen dankzij de aanwezigheid van veel appel- en perenbomen in de regio (die ook traditionele alcoholen zoals cider, peer kunnen produceren), appel of calvados) die zich in de heggen zelf bevinden of in de boomgaarden die ze omringen, deze plantaardige massa wordt meestal begrensd door brandnetels en bramen en is ook een bron van hout dat wordt gebruikt voor verwarming.
Moeilijk over te steken vanwege de kronkelige structuur van de planten die het vormen, de heg is in 1944 in fase met de traditionele Normandische landbouw. Wijdverbreid en onderdeel van het landschap, het beïnvloedde de tactiek van de jagers tijdens de Slag om Normandië.
Hedendaags uitzicht op een pad in de bocage van Normandië. Foto: DR
Het tactische belang van afdekkingen
De structuur en lay-out van de heggen in Normandië waren bijzonder ongunstig voor de aanvallers.
Een sectieleider moet drie punten kunnen behalen: zien, schieten, manoeuvreren. Maar als onderdeel van een offensief tijdens de slag om de heggen konden de aanvallers slechts zeer zelden uitzicht over het hele veld hebben, de heggen verborgen ook de vuurlijnen, terwijl hun onbegaanbare karakter de bewegingen van secties en gevechtsgroepen aanzienlijk belemmerde.
Duitse Hitlerjugend-grenadiers, 12e SS Panzerdivision, nabij de stad Verson. Foto: Bundesarchiv
Omgekeerd bevindt de soldaat in een defensieve positie zich in een sterke situatie als hij rekening heeft gehouden met de kenmerken van het veld. De Duitsers kennen de Normandische bocage zoals die al bijna vier jaar bezet is. De manoeuvres vermenigvuldigden zich in Normandië en de leer voor de Wehrmacht en de gepantserde divisies zijn legioenen. Zowel soldaten als tankcommandanten leren profiteren van het terrein, om hun posities het beste te camoufleren. Enerzijds overspoelen ze een groot deel van het land ten zuiden en zuidwesten van de Baie des Veys, aan de andere kant vermijden ze wijselijk de heggen aan te raken die een natuurlijke muur vormen. Alleen heggen in de directe omgeving van vaste steunpunten worden doorgesneden voor duidelijke observatie en brandopeningscapaciteit.
Duitse soldaten in positie met een MG 42 machinegeweer in het bos van Bavent. Foto: Bundesarchiv
Als, zoals we hebben gezien, een sectieleider moet kunnen zien, schieten en manoeuvreren, is praktisch alleen de verdediging in staat. Het kan voor de strijd verwijzen naar de beste observatieposten, de beste schietposities die de vijand zo goed mogelijk kunnen repareren en vernietigen en het kan al mogelijke terugtrekkingspaden markeren om zo snel en zo efficiënt mogelijk te manoeuvreren. Veel observatieposten, soms beton zoals tobrouks, waren vóór de gevechten uitgerust met de coördinaten van de plaatsen in de buurt die de vijand waarschijnlijk zou lenen. Het was voldoende om deze coördinaten eenvoudig naar de dichtstbijzijnde artilleriebatterij te sturen om de voortgang van de vijand te stoppen, en dit in een bijzonder snelle tijd.
Op 28 juni werd een sluipschutter van de “Hitlerjugend” meegenomen door soldaten van de Britse 49e D.I. Foto: IWM
Voor de aanvaller is het echter precies het tegenovergestelde. Omdat hij zijn terrein niet kent, moet hij van het ene compartiment naar het andere gaan en elke heg is een fort dat moet worden neergeslagen. De opvattingen zijn zeer beperkt en de directe steun van infanterie wordt daardoor bemoeilijkt. Als het bereik van sommige geallieerde wapens enkele honderden meters is, verkleint de bocage deze afstand aanzienlijk. Ten slotte is de manoeuvre, vanwege de structuur van de heggen, buitengewoon moeilijk voor degenen die de details van het land niet kennen, de mogelijkheden voor in- en uitstappen van elk veld of boomgaard. De heg blijft echter een aanzienlijke bescherming tegen kleine infanteriewapens, zowel voor de aanvaller als voor de verdediger.
Amerikaanse soldaat zet zijn geweergranaat in actie. Foto: US National Archives
De oorlog van de heggen
De heggenoorlog begon in de vroege uren van 6 juni 1944: Amerikaanse en Anglo-Canadese parachutisten en landtroepen werden onmiddellijk geconfronteerd met deze vegetatie. Geallieerde zweefvliegtuigen, geladen met mannen en uitrusting (munitie, kleine voertuigen, zware wapens) raken de heggen op dezelfde manier als een auto die op volle snelheid wordt gelanceerd een muur raakt: de verliezen zijn zorgwekkend, de materiële schade ook.
Een zweefvliegtuig is neergestort. Ten tijde van de crash kwamen 8 Amerikaanse soldaten om het leven. Foto: US National Archives
Op de dag van 6 juni 1944 gebruiken de Duitse mobiele artilleriebatterijen de heggen om hun missie te volbrengen, terwijl ze de uitzichten van de vijandelijke luchtvaart camoufleren die ze zouden kunnen vernietigen, of definieer hun positie en leid het artillerievuur op de oorlogsschepen in de baai van Seine. Dit is met name het geval bij de Duitse batterij die is geïnstalleerd in Brécourt bij Sainte-Marie-du-Mont (Utah Beach).
Op 26 juni observeerden Britse soldaten het centrum van Saint-Manvieu. Foto: IWM
Het einde van de oorlog op de stranden maakt direct plaats voor de oorlog van de heggen. Het waren de Amerikanen die het grootste deel van dit soort gevechten ondergingen, want in de regio Caen (waar de Anglo-Canadezen oprukken) bestaat het terrein in wezen uit uitgestrekte vlakten, bevorderlijk voor tankgevechten. In het westen daarentegen is de Cotentin grotendeels gecompartimenteerd in kleine boomgaarden of gecultiveerde velden begrensd door heggen (merk ook op dat op dat moment, de teelt van maïs heeft niet het belang dat haar vandaag in Normandië wordt gegeven). Dit is wat geografen echt de Normandische bocage noemen. Anglo-Canadese soldaten kwamen echter ook dit soort vegetatie tegen, maar minder vaak dan de Amerikanen.
Het doel van de Amerikanen was om de Cotentin in tweeën te snijden om te voorkomen dat de Duitsers Cherbourg en zijn beroemde diepwaterhaven zouden bevoorraden en versterken, het 5e korps van generaal Collins snelde letterlijk door de bocage om zich bij de westkust van het schiereiland aan te sluiten. De vrijwillig versnelde opmars zal veel verliezen veroorzaken onder Amerikaanse troepen die vaak door sluipschutters of Duitse artillerieposities worden aangesproken. Kruispunten of bruggen worden op volle snelheid overgestoken en als het verrassende effect niet werkt, stoppen de Duitsers de aangelande troepen door optimaal gebruik te maken van de heggen.
Amerikaanse soldaten vechten rond Saint-Lô. Foto: US National Archives
De luchtvaart speelde een centrale rol tijdens de campagne in Normandië. Het bood niet alleen steun aan de troepen op de grond, maar het zorgde er ook voor dat vijandelijke troepen van hun schuilplaatsen werden verdreven of offensieven konden voorbereiden door middel van uitgebreide bombardementen, meestal geconcentreerd in ruimte en tijd. Het meest opvallende voorbeeld is Operatie Cobra, die de realisatie zag van een intens bombardement gericht op het openen van passages tussen de Duitse linies om het front richting Bretagne te doorboren. Op 25 juli 1944 pasten de Amerikanen de strategie van tapijtbombardementen toe: het tapijt van bommen. 1500 B-17- en B-25-bommenwerpers laten bijna 3.300 ton bommen vallen tussen Montreuil en Hébécrevon ten noordwesten van Saint-Lô. Maar vanwege de slechte weersomstandigheden en de nabijheid van vriendschappelijke troepen werden tijdens de bombardementen enkele tientallen Amerikaanse soldaten gedood: er waren 111 doden en bijna 500 gewonden.
Een Sherman-tank met de “Rhinoceros” -snijinrichting die het kruisen van heggen vergemakkelijkt. Foto: US National Archives
Bondgenoten moeten vindingrijk zijn om hun acties uit te voeren, terwijl ze een minimum zijn dat door het veld wordt beperkt. Om dit te doen, versterken ze de transmissiemiddelen die de jager- en artillerieondersteuning verbinden of ontwikkelen ze apparatuur die is aangepast aan de Normandische bocage, zoals de Sherman Rhinoceros, met bladen waarmee hij gemakkelijker de heggen kan kruisen (zie foto hierboven). Deze uitvinding maakte het gebruik van tanks mogelijk tijdens de voortgang door de verschillende veldcompartimenten, wat moeilijk te bereiken was zonder het voortijdige verlies van deze machines te riskeren (ambushes waardoor de Duitsers zo dicht mogelijk en dus zeer effectief de geallieerde tanks konden aanvallen).
Conclusie
Deze studie van de hedgeoorlog in Normandië toonde de bijzonderheid van het gevecht in de bocage en het tactische overwicht van de verdediging bij de aanval. De geallieerde militaire macht versloeg haar tegenstander, maar ging ten koste van hoge verliezen en een aanzienlijke vertraging in vergelijking met de prognoses. Deze gevechten toonden het belang aan van ondersteunende wapens (grond- en embedded artillerie, luchtvaart) die de aanvalstroepen over het algemeen hebben bevrijd van zeer delicate situaties.
De Duitsers speelden de woekerkaart door het conflict te verlengen: niet in staat om de geallieerde oorlogsmachine te weerstaan, vertraagden hun acties de opmars van Amerikaanse, Britse of Canadese troepen zonder deze te stoppen. Duitse strategen profiteerden echter niet van deze vertragende actie in Normandië. Hitler wachtte inderdaad op de beslissende overwinning die de geallieerden op zee kon afwijzen, terwijl zijn generaals een tactische terugtocht achter de Seine adviseerden. Dit gebrek aan helderheid en dit tijdverlies kwamen ten goede aan de geallieerden die Frankrijk konden binnenrennen en grote stappen konden zetten in de richting van de totale bevrijding van Europa.
Terug naar Tactisch en Strategiemenu
Mediabibliotheek – Wapenografie – Filmografie – Bibliografie – Winkel – Forum – Site-info
