Reflecties op historische videogames

Iets meer dan tien jaar lang, vanaf 2000, werd er een reeks videogames ontwikkeld die gewijd waren aan het conflict in de Tweede Wereldoorlog, naast de golf oorlogsfilms die in 1998 begon met “Saving Private Ryan”. Het succes van deze games, die de generaties X en Y overbruggen, was onmiddellijk en onbetwistbaar. Deze computerprogramma’s schoten snel naar de top van de bestsellerlijsten en behielden hun positie enkele maanden. Hoe kunnen we dit fenomeen verklaren? Wat is de aantrekkingskracht van deze videospellen? Wat is hun relatie met historische gebeurtenissen?

Eerste stappen en de wapenwedloop

Er zijn inmiddels honderden videogames over de Tweede Wereldoorlog, maar pas begin 2000 werd in een game voor het eerst de geschiedenis van de landing in Normandië verteld. Het strategiespel “Close Combat: Invasion: Normandy – Utah Beach to Cherbourg” biedt spelers een tactische benadering van de haagoorlog, het gebruik van verschillende wapens in die tijd en de effecten van gevechten op het moreel van soldaten. De geschiedenis wordt in grote lijnen gerespecteerd, met als doel spelers een kader te bieden in plaats van een echte onderdompeling in Operatie Overlord. Op 14 februari 2002 werd de inmiddels legendarische game Medal of Honor: Allied Landings gelanceerd. Spelers kunnen een scenario volgen waarin de landingen op de stranden van Normandië, met name Omaha Beach, worden nagespeeld. Een aantal aanvullende missies neemt de speler vervolgens mee naar het hart van Normandië in de zomer van 1944, midden in een oorlog van posities. Dit computerprogramma is gebaseerd op echt historisch onderzoek en het succes ervan heeft veel ontwikkelaars geïnspireerd. Ze besloten in deze richting verder te werken.

Op 6 juni 2003, om de 59e verjaardag van de landingen in Normandië te vieren, werd het spel Day of Defeat uitgebracht. Het was een mod (een versie) van het beroemde “Counterstrike” (op dat moment het populairste spel ter wereld); spelers vochten het uit via internet of een netwerk en kozen hun kant: terrorist of anti-terrorist. De Day of Defeat-mod introduceert een nieuwe interface: de Tweede Wereldoorlog, en dit keer kiezen spelers tussen het Geallieerde en het As-blok. Vervolgens vechten ze het uit op kaarten, waarvan sommige doen denken aan de gebeurtenissen van de Slag om Normandië: Omaha Beach en Normandische steden (Caen in het bijzonder), bijvoorbeeld. Day of Defeat stelt meer ervaren spelers ook in staat om hun eigen “speeltuinen” te maken en op internet zijn kaarten te vinden met de namen “Pointe du Hoc”, “Pont de Bénouville” of “Utah Beach”.

Videogames over de Tweede Wereldoorlog kwamen snel in opmars en boden een verscheidenheid aan scenario’s op de meeste fronten. Maar regelmatig duikt de Slag om Normandië op als favoriete gebeurtenis, populair bij jonge gamers. Dankzij nieuwe ontwikkelingstechnologieën en de vraag van gebruikers worden deze games steeds realistischer, zowel vanuit historisch oogpunt als op het gebied van gevechtssimulatie, alsof de makers niet langer simpelweg aanbieden om “de landingen van D-Day na te spelen”, maar om “de landingen te herbeleven”. Voorbeelden hiervan zijn het videospel “Call of Duty”, waarin de verovering van de Pegasus Bridge en de aanval op de Brécourt-batterij ten zuiden van Utah Beach worden nagespeeld. De meeste belangrijke historische gebeurtenissen zijn nagebootst: de missie “Pegasus Bridge” in “Call of Duty” plaatst het personage in een van de drie zweefvliegtuigen die in de vroege uren van 6 juni 1944 bij de brug van Bénouville landden. Hij moet de Duitse verdediging aanvallen en veroveren en alle toegangen tot de brug beschermen totdat de gelande troepen ter versterking arriveren. Een epische en indrukwekkende strijd, soms ondersteund door muziek die doet denken aan soundtracks van films. Maar wat is de historische waarde van zo’n videospel?

Historisch realisme

In maart 2005 ging Brothers in Arms van start. Het verlegt alle grenzen van historische games en plaatst de gebruiker – vanaf het begin – in een interface die is geïnspireerd op de Band of Brothers-serie, waardoor het programma een duidelijk filmisch tintje krijgt. Het scenario is bijna volledig geïnspireerd op het waargebeurde verhaal van een compagnie van de Amerikaanse 101e Luchtlandingsdivisie, die in de nacht van 5 op 6 juni 1944 boven het schiereiland Cotentin parachuteerde. In de game leid je een peloton van twintig soldaten van deze compagnie door het Normandische landschap, waarbij je missies uitvoert die daadwerkelijk zijn uitgevoerd door de jonge Amerikaanse parachutisten. In Brothers in Arms wordt de historische omgeving naar een voor die tijd nieuw niveau van realisme getild.

De grote kracht van deze historische games is dat ze een realistische filmische visie op de gebeurtenissen bieden. De makers willen zo dicht mogelijk bij de geschiedenis blijven en halen hun inspiratie rechtstreeks uit echte gebeurtenissen door veteranen te interviewen of archieven en militaire experts te raadplegen. Bovendien kunnen ontwikkelaars dankzij moderne satellietbeeldtechnieken een geografisch gebied identiek reproduceren op de computer. Deze werkwijze kan ook worden vergeleken met het maken van computergegenereerde beelden van straten, velden of huizen op basis van historische foto’s: de missie “Pegasus Bridge” in het spel Call of Duty is het meest volwassen voorbeeld: de details van de brug staan bijzonder dicht bij de historische werkelijkheid.

De eerste videogames over de landing in Normandië (met name Medal of Honor: Allied Landing) waren vereenvoudigde computerbewerkingen van deze historische gebeurtenis, maar dankzij de vooruitgang in videoprogrammering konden ontwikkelaars meer details in hun scenario’s en personages verwerken. Het wereldwijde succes van de film Saving Private Ryan is ongetwijfeld te danken aan het historische realisme van de gevechtsscènes, wat bijzonder vernieuwend was toen de film in de bioscoop werd uitgebracht. Nu lijkt de nieuwe generatie video-entertainment te zien als een vorm van levende documentaire, waarin het mogelijk is om deel te nemen aan een fundamentele gebeurtenis uit de Tweede Wereldoorlog.

Makers hebben deze behoefte duidelijk begrepen en overspoelen hun spellen met historische details die hun producten een documentaireachtig gevoel geven. Hoewel het duidelijk is dat een videogame niets met de werkelijkheid te maken heeft, kijken veel jongeren naar deze “oorlogssimulaties” als een manier om te proberen te herbeleven wat hun ouders tijdens die donkere oorlogsperiodes hebben meegemaakt. Een simulatie van de landingen, in zekere zin, op dezelfde manier waarop het Amerikaanse leger een gevechtssimulatie videogame, America’s Army, gratis beschikbaar stelt aan zijn soldaten om hen te helpen op de hoogte te blijven van de reflexen die ze tijdens de training leren.

Het is duidelijk dat een historisch videospel niet op dezelfde manier als een geschiedenisboek als documentaire kan dienen. In plaats daarvan moet dit type creatie worden gezien als een visuele presentatie van verschillende historische verslagen en artikelen. Door gebruikers onder te dompelen in een wereld zoals die van de Tweede Wereldoorlog, die voor zowel jong als oud fascinerend is, kunnen ze worden aangemoedigd om hun kennis over deze gebeurtenissen uit te breiden.

Steeds meer mensen komen bij elkaar om ‘clans’ te vormen en spelen videogames op het internet in een geest van goed humeur. Op hun websites verwijzen de clans naar een aantal historische sites, zoals deze, waaruit blijkt dat ze plezier willen hebben terwijl ze leren. Daarom voegen ontwikkelaars van videogames een historisch boekje of dvd, gemaakt met de hulp van historici of veteranen, toe aan de doosjes van de nieuwste videogames. Op deze manier kunnen ze ook een diepgaand onderscheid maken tussen de fictie van het spel en de werkelijkheid.

Hoewel het dankzij de technologische vooruitgang op het gebied van computerprogramma’s binnenkort mogelijk zal zijn om D-Day in zijn geheel opnieuw te beleven op televisie, met behulp van door de computer gegenereerde beelden die levensechter zijn, lijkt het noodzakelijk om nu al een duidelijke grens te trekken tussen fictie en werkelijkheid, met het risico dat fictie een element van de werkelijkheid wordt.

Marc Laurenceau