Was het huis Gondrée werkelijk het eerste huis dat op D-Day werd bevrijd?

Was het huis Gondrée werkelijk het eerste huis dat op D-Day werd bevrijd?

De valse legendes van D-Day

Op de achtergrond achter de Bénouville-brug vertegenwoordigt het huis Gondrée (gesloten witte luiken) een van de meest verspreide valse legendes van D-Day.
Foto: IWM.

Valse legende van D-Day: “het huis Gondrée is het eerste huis dat op D-Day werd bevrijd”

Zelden is een legende zo hardnekkig geweest. Het hele jaar door haasten bezoekers zich om het zelfbenoemde “eerste huis dat op D-Day werd bevrijd” in Bénouville te ontdekken, gelegen vlakbij de beroemde Pegasus Bridge, een draaibrug die in de vroege uren van 6 juni 1944 door de luchtlandingssoldaten van de 6th Airborne Division werd ingenomen. Toch kan geen enkele historicus die gespecialiseerd is in de slag om Normandië dit bevestigen. Integendeel, feitelijk wijst alles erop dat dit huis verschillende uren na het begin van de aanval ontoegankelijk bleef voor de geallieerde strijdkrachten.

Het concept “eerste huis bevrijd” of “eerste bevrijde gemeente” heeft geen hoge historische waarde. Deze bewering komt op geen enkele wijze van de geallieerden, maar uitsluitend van de Fransen, een paar uur, dagen of soms maanden na de feiten geproclameerd.

Maar wat gebeurde er dan op 6 juni 1944 in Bénouville? De “Pegasus” brug over het kanaal van Caen was het doelwit van 90 luchtlandingsstrijders met zweefvliegtuigen van de 2nd Oxford and Bucks Light Infantry, de 249th Field Company Royal Engineers (Airborne) en het 7th Parachute Battalion (5th Parachute Brigade) in de allereerste minuten van D-Day. Het doel van deze actie, die ’s nachts werd uitgevoerd (onder het bevel van Major John Howard), was het beschermen van de oostelijke flank van het toekomstige geallieerde bruggenhoofd in Normandië door deze belangrijke doorgang te controleren en zo tegenaanvallen vanuit dit gebied te voorkomen. De 90 mannen waren verdeeld in drie secties, allemaal aan boord van Horsa-zweefvliegtuigen die vlakbij het bouwwerk moesten landen. Tegelijkertijd moesten drie andere zweefvliegtuigen een andere brug over de Orne innemen.

Volgens het aanvalsplan van Major Howard moest de No. 25 Platoon van luitenant Herbert Denham Brotheridge als eerste landen om de schuilplaatsen aan beide zijden van het kanaal schoon te maken en de meest afgelegen posities aan de westelijke oever van het Caen-kanaal in te nemen. De No. 24 Platoon van luitenant David Wood was belast met het schoonmaken van de loopgraven van Wn 13 aan beide zijden van het kanaal voordat ze de verbinding zouden maken met andere Britse strijders die waren ingezet om de brug over de Orne in te nemen. De No. 14 Platoon onder bevel van luitenant Richard Smith moest de No. 25 Platoon versterken aan de westelijke kant van het bruggenhoofd en standhouden tegen eventuele tegenaanvallen van de vijand. Theoretisch gezien was het dus de No. 25 Platoon die de eerste Franse woningen in het gebied kon bereiken, waarbij alle woningen ten oosten van de brug door de bezetter voor D-Day waren vernietigd.

Het Horsa-zweefvliegtuig nummer 91, bestuurd door Staff Sergeant James Wallwork en Staff Sergeant John Ainsworth, landde als eerste: het was 0:16. Aan boord waren Major Howard en zijn radio-operator, Corporal Edward Tappenden, evenals 21 soldaten van de No. 25 Platoon en vijf ingenieurs. Na een snelle reorganisatietijd startte luitenant Brotheridge zijn aanval, roepend “vooruit de 25e!“: het was 0:18. De eerste schoten werden gelost.

Luchtfoto waarmee de Pegasus Bridge, het tramstation, het huis Gondrée en het café Picot kunnen worden gelokaliseerd.
Foto: DR

Binnen enkele seconden heeft soldaat William Gray de brug overgestoken en zijn doel bereikt: het kleine gebouw van het tramstation van Bénouville dat aan het kanaal ligt, aan de noordelijke hoek van het kruispunt. Hij gooit een granaat naar binnen, wacht op de explosie en vuurt vervolgens een salvo met zijn machinegeweer. Dit station, dat mogelijk het eerste gebouw op het Europese vasteland is dat door de geallieerden werd bevrijd, is leeg. Gray verlaat de locatie en gaat vervolgens naar de positie van een luchtafweergeschut ten westen van de brug.

Het gebouw van het huis Gondrée houdt zijn luiken en voordeur gesloten en de bewoners haasten zich naar de kelder om zich terecht te verschuilen.

Tegelijkertijd wagen andere bewoners van Bénouville zich buiten hun huizen, denkend dat de militaire manoeuvres waarvoor ze een paar dagen eerder waren gewaarschuwd, voor hun deur plaatsvinden. Inderdaad, een training was gepland door een regiment van de 21e Panzerdivisie in de nacht van 5 op 6 juni. Terwijl de meeste bewoners denken dat ze het geluid van oefenmunitie horen, is dit niet het geval voor Louis Picot, eigenaar van een café, die meteen de belangrijkheid van de gebeurtenissen begrijpt. Nog in zijn kamerjas, komt hij uit zijn huis om de gevechten te observeren, zwaaiend naar de mannen van luitenant Brotheridge en roepend “Leve de Engelsen!”, maar wordt dodelijk getroffen door een salvo. De luchtlandingssoldaten haasten zich vervolgens om de huizen te doorzoeken waar ze binnen kunnen komen: eerst inspecteren ze dat van de familie Picot en daarna betreden ze “La Chaumière”. Binnenin bevindt zich de familie Niepceron, waarvan de vader de brugwachter is van de draaibrug.

Om 0:26, slechts tien minuten na de landing van het eerste zweefvliegtuig en acht minuten na het begin van de aanval van de No. 25 Platoon, keert de rust terug, waarbij slechts af en toe een schot klinkt. De familie Gondrée schuilt nog steeds in de kelder, met alle openingen gesloten.

Om 0:52 bereikt brigadegeneraal Nigel Poett, commandant van de 5e Parachutistenbrigade, de Ranville-brug nadat hij ten noorden van het dorp Ranville was geparachuteerd en begeeft zich naar de Bénouville-brug om de manschappen van majoor Howard af te lossen.

Bij het eerste daglicht (tussen 5 en 6 uur ’s ochtends) gaan de Britten van deur tot deur om de gebouwen van Bénouville te inspecteren en zich ervan te verzekeren dat er geen vijanden in het hart van hun positie zijn. Ze kloppen op de deur van het huis direct naast het kanaal: Georges Gondrée, eigenaar van het pand dat tot dan toe gesloten was gebleven, opent enigszins bezorgd de deur voor de twee soldaten. Zij inspecteren snel het huis en ontdekken de familie die sinds het begin van de gevechten in de kelder heeft gescholen. Het gebouw wordt enkele uren later omgevormd tot een medische post, onder het bevel van kapitein Urquhart, en ontvangt talrijke zwaargewonden.

Balans van de gevechten in Bénouville op 6 juni 1944. Na mijn verschillende onderzoeken op basis van militaire rapporten aangevuld met de studie van getuigenissen van directe betrokkenen, kan ik niet bevestigen dat het huis Gondrée het eerste bevrijde huis van de gevechten in Bénouville op 6 juni 1944 is.

Integendeel, verschillende andere gebouwen in Bénouville zijn duidelijk door Britse soldaten “bezocht” (te beginnen met het tramstation, dat nu is verdwenen) voordat de deur van de familie Gondrée bij zonsopgang op D-Day werd geopend. En als we alle gevechten door Amerikaanse en Britse parachutisten in Normandië tussen 1 en 5 uur ’s ochtends in aanmerking nemen, is de kans dat het huis Gondrée werkelijk de eerste bevrijde woning in Frankrijk is (op het vasteland, laten we duidelijk zijn, Corsica was al bevrijd) nog kleiner.

Toch blijft de legende van het zelfbenoemde huis Gondrée bestaan, ondanks deze feiten.

Ansichtkaart met daarop het tramstation van Bénouville (nu verdwenen), waarschijnlijk een van de eerste huizen die op 6 juni 1944 op het Europese vasteland werden bevrijd.
Foto: DR

Marc Laurenceau

Bronnen en bibliografie:
2^nd Battalion Oxford and Buckinghamshire Light Infantry War Diary, 1944.
HUGEDE Norbert, Le commando du pont Pégase, éditions France-Empire, 1985.
BARBER Neil, The Pegasus and Orne Bridges, Pen & Sword Military, 2009.
LAURENCEAU Marc, Historial du Jour J et de la bataille de Normandie, 6 juin – 25 août, OREP, 2024.